MOLIYAVIY AXBOROT TIZIMLARINI RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLARDA JORIY ETISHDA YUZAGA KELADIGAN MUAMMOLAR
Kalit so'zlar
moliyaviy axborot tizimlari, rivojlanayotgan mamlakatlar, joriy etishdagi muammolar, AKT infratuzilmasi, raqamli transformatsiya, moliyaviy boshqaruv, elektron boshqaruv, shaffoflik va hisobdorlik, texnologik qabul qilish, salohiyatni oshirish.Annotasiya
Moliyaviy axborot tizimlari (MAT) moliyaviy boshqaruvda shaffoflik, hisobdorlik va samaradorlikni ta’minlashda muhim vositaga aylanib bormoqda. Rivojlangan davlatlarda ushbu tizimlarning muvaffaqiyatli joriy etilishi natijasida moliyaviy hisobotlarning yaxshilanishi, qaror qabul qilish jarayonining samaradorligi hamda boshqaruv tuzilmalarining mustahkamlanishi kuzatilmoqda. Ammo rivojlanayotgan mamlakatlarda ularni tatbiq etishda sezilarli to‘siqlar mavjud. Ushbu tadqiqot rivojlanayotgan davlatlarda MATni samarali joriy etishga xalaqit berayotgan asosiy muammolarni o‘rganadi va ularni texnik, moliyaviy, institutsional hamda siyosiy omillar nuqtayi nazaridan tahlil qiladi.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, axborot va kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) infratuzilmasining sustligi, joriy etish xarajatlarining yuqoriligi, moliyaviy resurslarning cheklanganligi hamda yetarli texnik malakaning yo‘qligi muhim to‘siqlar bo‘lib qolmoqda. Bundan tashqari, tashkilotlarning o‘zgarishlarga qarshiligi, malakali kadrlar yetishmasligi, institutsional salohiyatning sustligi va tartibga soluvchi me’yorlarning nomuvofiqligi MATni tatbiq etish jarayonini yanada murakkablashtirmoqda. Shunga qaramay, rivojlanayotgan mamlakatlar xalqaro donorlar yordami, salohiyatni oshirish tashabbuslari hamda mobil bank xizmatlari va fintex yechimlari kabi raqamli innovatsiyalardan foydalanish imkoniyatiga egadirlar.
Mavjud adabiyotlar, amaliy tajribalar va xalqaro moliyaviy institutlar hisobotlarini tanqidiy tahlil qilish orqali ushbu maqolada shuni ta’kidlanadiki, MATni muvaffaqiyatli joriy etish uchun kompleks yondashuv zarur. Hukumatlar raqamli infratuzilmaga sarmoya kiritishni ustuvor vazifa sifatida belgilashlari, inson resurslari salohiyatini mustahkamlashlari va barqarorlikni ta’minlaydigan kuchli me’yoriy-huquqiy bazani shakllantirishlari lozim. Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, ushbu muammolarni hal etish rivojlanayotgan mamlakatlarda moliyaviy shaffoflikka erishish, boshqaruvni takomillashtirish va uzoq muddatli iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlash uchun nihoyatda muhimdir.
Manbalar
1. Ali, M., Brooks, L. (2020). ICT adoption in developing countries: Challenges and prospects. Information Systems Journal, 30(2), 283–310.
2. Dada, D. (2006). The failure of e-government in developing countries: A literature review. Electronic Journal of Information Systems in Developing Countries, 26(1), 1–10.
3. Heeks, R. (2002). Information systems and developing countries: Failure, success, and local improvisations. The Information Society, 18(2), 101–112.
4. Mwaura, S. (2018). Challenges of financial information systems implementation in Sub-Saharan Africa. African Journal of Information Systems, 10(3), 45–59.
5. Osei-Bryson, K.-M., Ngwenyama, O. (2017). Advancing E-Government through Financial In- formation Systems. Government Information Quarterly, 34(2), 257–265.
6. Stair, R., Reynolds, G. (2019). Principles of Information Systems. Cengage Learning.
7. UNCTAD. (2021). Technology and Innovation Report 2021: Catching technological waves. United Nations.
8. World Bank. (2021). Public Financial Management Reforms in Developing Countries: Progress and Challenges. World Bank Publications.
9. World Bank. (2022). Financial Information Systems and Governance: Lessons from Sub-Saharan Africa. Washington, DC: World Bank.
10. Kwakye, G. (2023). Challenges of implementing Government Integrated Financial Management Information Systems (GIFMIS) in Ghana. Journal of Public Administration and Governance, 13(1), 45–62.
11. Ngetich, K. (2020). Organizational factors affecting IFMIS implementation in Kenya. Interna- tional Journal of Management and Applied Research, 7(4), 120–135.
12. Pasape, L., Godson, T. (2022). FMIS implementation challenges in Tanzania local government authorities. African Journal of Information Systems, 14(2), 1–15.
13. Lungu, F., Phiri, K. (2025). Institutional and technological challenges of IFMIS adoption in Zambia. Journal of Financial Management in Developing Countries, 11(3), 77–94.
14. Hove, L., Wynne, B. (2010). Capacity building and ICT adoption in the public sector of developing countries. Journal of Information Technology for Development, 16(3), 199–213.
15. Kwakye, E. (2023). Human resource challenges in implementing financial information systems in Sub-Saharan Africa. African Journal of Information Systems, 15(1), 45–60.
16. Mahmood, R. (2000). Information technology adoption in developing countries: A framework for implementation. International Journal of Information Management, 20(6), 391–405.